ZKsync (ZK), Ethereum'un ölçeklenebilirlik sorunlarını çözmek ve işlem maliyetlerini düşürmek için sıfır bilgi (Zero-Knowledge - ZK) kanıtlarını kullanan bir Katman-2 (Layer-2) protokolüdür.

Projenin Fikri

ZKsync'in kuruluş fikri, Ethereum ağının karşılaştığı yüksek gas ücretleri ve yavaş işlem hızları gibi ölçeklenebilirlik sorunlarına çözüm getirmektir.
Projenin temel motivasyonu, ZK kriptografik kanıtlarını kullanarak Ethereum üzerinde güvenilir, ölçeklenebilir ve düşük maliyetli işlemler sağlamaktır.
İlk hedef kitlesi ve vizyonu, Ethereum'un merkezsizleşme ve güvenlik gibi temel özelliklerini korurken, binlerce geliştiricinin ve milyonlarca insanın kullanmak isteyeceği bir teknoloji inşa ederek kriptonun kitlesel benimsenmesini hızlandırmaktır. Matter Labs, ilk sıfır bilgi prototipini 2019'da piyasaya sürdü.

Genel Amaç ve Hedefler

Projenin temel amacı, Ethereum'un işlem hacmini artırmak ve işlem maliyetlerini azaltırken, ağın merkezsizleşme, güvenlik ve kendi kendine egemenlik gibi temel değerlerini korumaktır.
Çözmek istediği problem, Ethereum'daki ağ tıkanıklığı, yüksek işlem ücretleri ve yavaş işlem süreleridir.
Uzun vadeli hedefleri arasında, güvenliği veya maliyeti etkilemeden sınırsız sayıda işlemi işleme yeteneği olan 'hiper ölçeklenebilirlik' sağlamak, Web3'ü Web2 gibi hissettirmek ve ZK zincirlerini birbirine bağlayarak geliştirici ve kullanıcı deneyimini iyileştirmek bulunmaktadır.

Kurucular

Matter Labs'ın CEO'su ve kurucu ortağı Alex Gluchowski, zkSync'in arkasındaki geliştirme ekibinin başında gelmektedir.
Matter Labs, 2019 yılında Alex Gluchowski tarafından kurulmuştur.

Ne İşe Yarar?

Ethereum üzerindeki işlemleri daha hızlı ve daha ucuz hale getirir.
İşlemleri zincir dışında işler ve bunları tek bir kriptografik kanıt halinde toplayarak Ethereum ana ağına sunar.
Merkezi olmayan uygulamaların (dApp'ler) daha yüksek ölçeklenebilirlik ve daha düşük maliyetlerle çalışmasını sağlar.
Kullanıcıların işlem ücretlerini herhangi bir ERC-20 tokenı ile ödemesine olanak tanır (yerel hesap soyutlama sayesinde).

Kategori ve Ağ

ZKsync, Ethereum için bir Katman-2 (Layer-2) ölçeklendirme çözümüdür.
Sıfır Bilgi Rollupları (ZK-Rollups) kategorisine girmektedir.
Temel olarak Ethereum blok zinciri üzerinde inşa edilmiştir ve güvenliğini Ethereum'dan miras alır. ZKsync Era, EVM uyumlu bir ZK-Rollup'tır.

Yatırımcılar

ZKsync, sektördeki önde gelen girişim sermayesi firmaları tarafından desteklenmektedir.
Öne çıkan kurumsal yatırımcılar arasında Union Square Ventures, Coinbase Ventures, IOSG Ventures, Andreessen Horowitz (a16z crypto), DragonFly Capital, Blockchain Capital, Placeholder Ventures, 1kx, Lightspeed Venture Partners, Crypto.com Capital, HTX Ventures ve Ripio Ventures bulunmaktadır.
Proje, Seri C dahil olmak üzere birden fazla turda önemli miktarda fon toplamıştır.

Tokenomics

ZKsync (ZK) tokenının toplam arzı 21.000.000.000 adettir.
Şubat 2025 itibarıyla toplam arzın yaklaşık %34,44'ü kilidi açılmıştır.
Token dağılımı şu şekildedir: Token Assembly (%29,27), Ekosistem Girişimleri (%19,90), Airdrop (%17,50), Yatırımcılar (%17,19) ve Ekip (%16,14). Yatırımcı ve ekip tokenları, Haziran 2024'ten Haziran 2028'e kadar süren ve bir yıllık kilitlenme süresi (cliff) içeren 4 yıllık bir kilit açma dönemine sahiptir.

Topluluk

ZKsync, misyon odaklı bir ekibe sahiptir ve binlerce geliştiricinin ve milyonlarca insanın kullanmak isteyeceği bir teknoloji inşa etmeyi hedeflemektedir.
ZKsync Yönetişim Sistemi, kullanıcılar, sanatçılar, geliştiriciler ve ortaklar dahil olmak üzere katılımcılardan oluşan ilgili, birbirine bağlı ve bilgili bir topluluğu teşvik ederek ZK Topluluğunu güçlendirmeyi amaçlamaktadır.
Topluluk, ZKsync ve ZK teknolojilerini kullanır ve savunur.

Security / Audit

ZKsync, güvenliğini Ethereum'dan ZK-Rolluplar aracılığıyla miras almaktadır.
Kullanıcıları hatalara, istismarlara, dolandırıcılıklara ve saldırılara karşı korumak için çok boyutlu bir yaklaşım benimser, kapsamlı denetimler ve stres testleri yapar.
Protokol, OpenZeppelin, Spearbit, Halborn, CodeHawks, Code4rena ve Audittens gibi saygın denetçiler tarafından çok sayıda dahili ve bağımsız dış güvenlik denetimine tabi tutulmuştur. Ayrıca halka açık denetim yarışmaları ve hata ödül programları da düzenlemektedirler. Akıllı sözleşme denetimleri, ZKsync üzerinde inşa edilen projeler için çok önemlidir, çünkü özel dApp kodundaki güvenlik açıkları hala istismarlara yol açabilir.

Benzersiz Kılan Özellik

Sıfır Bilgi Kanıtları (ZKP): İyimser rollupların aksine, ZKsync işlemleri anında doğrulayarak daha hızlı kesinlik ve gelişmiş güvenlik sunan ZKP'leri kullanır.
Yerel Hesap Soyutlama: Esnek ücret ödemelerine (örn. herhangi bir ERC-20 tokenıyla gas ödeme) izin vererek ve harici rölelere ihtiyaç duymadan akıllı sözleşme cüzdanları gibi gelişmiş kullanım durumlarını etkinleştirerek kullanıcı deneyimini basitleştirir.
EVM Uyumluluğu: ZKsync Era, bytecode düzeyinde tamamen EVM uyumludur, bu da geliştiricilerin Ethereum'dan projeleri kolayca taşımalarını ve mevcut araçları kullanmalarını sağlar.
ZK Stack ve Hyperchain'ler: Kullanıcıları ve likiditeyi paylaşan birden fazla ZK destekli blok zinciri (Hyperchain'ler) oluşturulmasını sağlar, böylece riskli üçüncü taraf köprülere dayanmadan paralel, özelleştirilebilir zincirlerle sonsuz ölçeklenebilirlik ve güvenli birlikte çalışabilirlik sunar.
zkPorter: Önemli ölçüde daha düşük maliyetler sunan isteğe bağlı merkezi olmayan bir depolama seçeneğidir ve ZK-rolluplar üzerindeki kullanıcılar ve akıllı sözleşmeler arasında senkronize atomik işlemleri desteklemesiyle öne çıkar.
Maliyet Verimliliği: İşlem ücretlerini Katman 1 Ethereum'a ve hatta diğer Katman 2 çözümlerine göre önemli ölçüde azaltır.

Kullanım Alanları

Merkezi Olmayan Finans (DeFi): Merkeziyetsiz borsalar (DEX'ler), lending protokolleri ve türev platformları için bir temel sağlar.
Ödeme Sistemleri: Düşük maliyetli ve hızlı kripto para ödemeleri için kullanılabilir.
NFT'ler: NFT pazar yerleri ve ilgili projeler için platform sunar.
Merkezi Olmayan Uygulamalar (dApp'ler): Yüksek işlem hacmi ve düşük maliyet gerektiren genel dApp'lerin geliştirilmesi ve dağıtımı için idealdir.
Kimlik Hizmetleri: Merkezi olmayan kimlik çözümlerinin (DID) oluşturulmasına olanak tanır.
Kurumsal Kullanım: Gizlilik ve uyumluluk özellikleriyle finans kurumlarının ve şirketlerin dijital varlık alanına girmesini destekler.

Ekosistem

ZKsync, hızla büyüyen ve çok çeşitli projeleri barındıran bir ekosisteme sahiptir.
Merkezi Olmayan Borsalar (DEX'ler): SyncSwap, Maverick Protocol, Mute.io, iZUMI Finance, SpaceFi, Pancakeswap, Odos, Velocore, eZKalibur, zkSwap Finance gibi projeler ekosistemde yer almaktadır.
Lending Protokolleri: EraLend ve ReactorFusion gibi borç verme platformları mevcuttur.
Köprüler: zkSync Portal, ZigZag Bridge ve Bungee gibi köprüler ağlar arası varlık transferini kolaylaştırır.
Diğer Protokoller: Circle (USDC), Dmail Network (yapay zeka destekli iletişim), zkSync Name Service (merkezi olmayan kimlik), Holdstation DeFutures (türev ticaret), Overnight (getiri sağlayan stablecoin) ve OmniHub (çok zincirli launchpad) gibi çeşitli protokoller bulunmaktadır.
Entegrasyonlar: Chainlink, SushiSwap ve Uniswap dahil olmak üzere 150'den fazla proje ZKsync ile entegre olmuştur.
ZK Zincirleri (Hyperchain'ler): ZKsync Stack framework'ü kullanılarak inşa edilen, birbirine bağlı ve bağımsız, modüler ZK destekli blok zincirlerinden oluşan bir ağdır. Bu zincirler, Hyperbridges aracılığıyla sorunsuz bir şekilde etkileşim kurabilir ve likiditeyi paylaşabilir.

Teknik Altyapı

Temel Teknoloji: Sıfır bilgi rollupları (zk-Rollups) ve sıfır bilgi kanıtları (ZKPs) kullanır.
Mimarisi: Modüler bir mimariye sahiptir ve on-chain (Ethereum üzerindeki akıllı sözleşmeler) ve off-chain (işlemleri gerçekleştiren sanal makineler) bileşenlerden oluşur.
Akıllı Sözleşmeler: Ethereum blok zincirine dağıtılan akıllı sözleşmeler, kullanıcı bakiyelerini yönetir ve ZKsync ağı içindeki işlemlerin doğruluğunu doğrular.
İşlem Akışı: İşlemler zincir dışında toplanır, gruplara ayrılır ve tek bir kanıt olarak Ethereum'a gönderilir. Sequencer'lar işlemleri toplar ve düzenlerken, Prover'lar kriptografik kanıtlar oluşturarak doğrular.
EVM Uyumluluğu (zkEVM): ZKsync Era, EVM uyumlu bir zk-Rollup'tır ve geliştiricilerin Solidity/Vyper ile akıllı sözleşmeler yazmasına olanak tanır.
Performans Hedefleri: Saniyede 10.000 işleme (TPS) ulaşmayı hedeflemektedir.
Gas Ücretleri: İşlemleri zincir dışında işleyerek ve veri depolama maliyetlerini düşürerek gas ücretlerini önemli ölçüde azaltır. Redshift kanıt sistemi gibi yeniliklerle işlem maliyetlerini daha da düşürmeyi amaçlamaktadır.

Yol Haritası

Geçmiş Gelişim: 2019 yılında ilk sıfır bilgi prototipini başlattı. zkSync Era (önceki adıyla zkSync 2.0) ana ağı Mart 2023'te açıldı. 2024'te ZKsync, tek bir Katman-2'den, ZK Stack ile çoklu dağıtımları destekleyen, biyometrik imzalama entegre eden ve Foundry/Viem gibi framework'lerle entegre olan genişleyen bir ZK zincirleri ağına (Elastic Network) dönüştü.
Mevcut Planlar ve Gelecek Hedefler (2025 Yol Haritası):
- Geliştirici Deneyimi: Maksimum EVM uyumluluğu için zkEVM yürütme katmanını yükseltmek, LLVM tabanlı Solidity derleyicisini geliştirmek, VS Code hata ayıklayıcıları ve Web2 profiler desteği sağlamak hedeflenmektedir.
- Kullanıcı Deneyimi: İşlem hızını 10.000 TPS'ye çıkarmak ve işlem maliyetlerini düşürmek, Web2 standartlarında kullanıcı dostu bir deneyim sunan akıllı hesaplar ve yeni bir cüzdan başlatmak (biyometrik kimlik doğrulama ile) planlanmaktadır.
- Güvenlik: Ağı merkezileştirmek, 'öncelik kuyruğu' mekanizması uygulamak, Rollup Aşama 1'e ilerlemek, merkeziyetsiz sınıflandırma ve kanıt mekanizmaları ile güvenliği artırmak hedefleri arasındadır.
- ZK Zincirleri Bağlantısı (Interoperability): Elastik ekosistem içindeki zincirlerin hızlı ve düşük maliyetli etkileşimini sağlayacak teknolojiler (Hyperbridges) inşa ederek çapraz zincirler arası birlikte çalışabilirliği sağlamak amaçlanmaktadır.
- Gizlilik: Kurumsal gizlilik için Private Validium geliştirmek yol haritasında yer almaktadır.
- Merkeziyetsizlik: Ağı merkezileştirmek amacıyla ZK staking geçidini açmak ve Rollup Aşama 2'ye ulaşmak planlanmaktadır.

Name	Total
Token Assembly	29.27%
Ecosystem Initiatives	19.90%
Investors	17.20%
Team	16.14%
Airdrop (Users)	15.57%
Airdrop (Contributors)	1.93%

ZKsync (ZK)

0.037100000000000001

32898389

-34.97 %

343691213

Description

Allocation

Team

Alex Gluchowski

Zoe Gadsden

Anthony Rose

Meghan Hughes

Geoffrey Thompson